EKOLOGIA. Trwają prace nad wprowadzeniem w życie systemu kaucyjnego. Projekt ustawy budzi nadzieje i obawy uczestników rynku gospodarki odpadami. Specjaliści rozmawiali o tym na spotkaniu w Działdowie.

Ekolodzy, przedstawiciele branży rynku gospodarowania odpadami, parlamentarzyści i samorządowcy spotkali się w siedzibie Ekologicznego Związku Gmin „Działdowszczyzna”. Głównym tematem konferencji było wprowadzenie systemu kaucyjnego w 2025 roku oraz Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta.
Nowe regulacje mają na celu zwiększenie poziomu recyklingu i poprawę jakości segregacji odpadów, jednak ich skutki mogą być różnorodne dla różnych zainteresowanych grup.
System kaucyjny, polegający na obowiązkowym zwrocie opakowań po napojach w zamian za zwrot kaucji, może znacząco poprawić poziom recyklingu w Polsce. W krajach, w których podobne rozwiązania już funkcjonują, osiągane są znacznie wyższe wskaźniki odzysku surowców. Konsumenci mogą liczyć na korzyści w postaci czystszej przestrzeni publicznej, a także motywacji finansowej do zwracania opakowań.

Tymczasem firmy zajmujące się odbiorem i przetwarzaniem odpadów całkiem zasadnie obawiają się, że system kaucyjny może zmniejszyć ich dochody. – Wprowadzenie systemu kaucyjnego spowoduje, że będzie mniej najlepszych odpadów, z których były pieniądze – mówił podczas konferencji Przemysław Perraud, prezes Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych RUDNO Sp. z o.o.
Od trzech lat mówi się o wprowadzeniu tej ustawy. Miała obowiązywać z początkiem 2025 roku. Jednak środowiska zbliżone do ministerialnych i parlamentarnych zgodnie uważają, że bieżący rok wydaje się być mało realny na wdrożenie systemu kaucyjnego.
Obecnie wiele przedsiębiorstw czerpie zyski ze sprzedaży surowców wtórnych, takich jak plastik czy aluminium. Jeśli duża część tych surowców zostanie wycofana z tradycyjnego systemu odbioru odpadów, firmy te mogą ponieść straty. Wymaga to od nich dostosowania modeli biznesowych i inwestycji w nowe technologie przetwarzania odpadów nieobjętych systemem kaucyjnym.
Producentów napojów czekają dodatkowe obowiązki związane z wdrażaniem systemu kaucyjnego, w tym zapewnienie odpowiedniej infrastruktury i finansowanie mechanizmu zwrotu opakowań. Z kolei sieci handlowe, szczególnie te o dużej powierzchni, będą zobowiązane do przyjmowania zwracanych opakowań i zapewnienia ich dalszego transportu do recyklingu. Mniejsze sklepy mogą mieć trudności z organizacją przestrzeni do składowania zwróconych butelek i puszek.

Na ten ostatni problem m.in. uwagę zwrócił burmistrz Nidzicy Jacek Kosmala: – Najbardziej zagrożone będą małe rodzinne sklepy osiedlowe lub wiejskie. Takich sklepów w ubiegłym roku zamknęło się ponad 5 tysięcy. Przy takich małych sklepach nikt nie będzie stawiał automatu, bo nie będzie się opłacać. W związku z tym klient, który będzie chciał odzyskać kaucję pójdzie na zakupy do supermarketu, gdzie będzie automat. Małe sklepy podzielą los tych pięciu tysięcy z 2024 roku. W projekcie ustawy nie ma zapisu o „małpkach”, a tych w Polsce sprzedaje się ponad 3 miliony. Nad tym problemem też trzeba się pochylić, żeby puste szkło nie walało się po rowach, jak to ma miejsce teraz. Trzeba przygotować więcej opakowań wymiennych – grzmiał burmistrz Kosmala.
Równolegle do systemu kaucyjnego wprowadzane są przepisy dotyczące Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP), które obligują producentów do finansowania zbiórki i przetwarzania odpadów opakowaniowych. Firmy z sektora gospodarki odpadami liczą na większe środki na rozwój systemów segregacji i recyklingu. Jednak w praktyce kluczowe będzie sprawne wdrożenie nowych regulacji i efektywna dystrybucja środków.
Najwięcej korzyści mogą odnieść firmy zajmujące się recyklingiem i produkcją opakowań nadających się do ponownego wykorzystania. System kaucyjny oraz ROP mogą stymulować inwestycje w innowacyjne technologie przetwarzania odpadów. Stracić mogą natomiast przedsiębiorstwa bazujące na tradycyjnych metodach zagospodarowania odpadów, a także małe sklepy, które będą musiały dostosować się do nowych obowiązków. Konsumenci, mimo że będą musieli płacić kaucję przy zakupie napojów, w dłuższej perspektywie mogą skorzystać na poprawie jakości środowiska i lepszym funkcjonowaniu systemu recyklingu.
Wdrożenie systemu kaucyjnego i Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta to zmiany, które mogą przynieść liczne korzyści, ale jednocześnie stawiają przed firmami wyzwania związane z dostosowaniem do nowych realiów gospodarki odpadami.