ROZMOWA. Zbliżają się wybory parlamentarne i samorządowe. W kampanii wyborczej język się brutalizuje. Zapewne nie zabraknie w tym czasie tzw. “pozwów wyborczych”. O tym narzędziu rozmawiamy z prawnikiem Piotrem Krajewskim.
W najbliższych miesiącach odbędą się wybory parlamentarne (jesień 2023 r.) i samorządowe (wiosna 2024 r.). Partie polityczne, kandydaci, sztaby wyborcze „głowią się” obecnie nad tym jak wybory wygrać. Istotnym, ale niekoniecznie powszechnie znanym narzędziem obrony przed atakami przeciwników politycznych w kampanii wyborczej jest wniosek w trybie art. 111 kodeksu wyborczego, błędnie nazywany „pozwem wyborczym”.
NOS-Portal: Jaka powinna być kampania wyborcza?
PK: Kampania wyborcza powinna być świętem demokracji, gdzie kandydaci mający merytoryczną wiedzę i własne poglądy na zjawiska zachodzące w skali ogólnokrajowej lub lokalnej, przekonują świadomych wyborców, będących częścią społeczeństwa obywatelskiego do własnych racji. Wybory powinien wygrywać ten najbardziej pracowity, który przygotował najlepszy, realny program zmiany rzeczywistości na lepszą, a dodatkowo odrobił lekcję z marketingu politycznego, więc potrafił do rzeczywiście posiadanych walorów przekonać wyborców.
NOS-Portal: Jak to wygląda w praktyce?
PK: Rzeczywistość widać w komentarzach na portalach internetowych, a także słychać w słowach kandydatów. Kampanie wyborcze się brutalizują. Polegają one coraz częściej na wzbudzaniu wśród elektoratu silnych, negatywnych emocji do przeciwnika politycznego. Wyborcy są w stanie powiedzieć dlaczego na kogoś nie zagłosują, ale rzadziej są w stanie uzasadnić dlaczego głosują na swojego kandydata. Coraz większy „udział” kampanii negatywnej w stosunku do kampanii pozytywnej generuje zdarzenia, które często można określić „naruszaniem granic wolności słowa”.
NOS-Portal: Jakie są sposoby obrony przed „przekraczaniem granic” w kampanii wyborczej?
PK: Jest ich kilka, natomiast w kampanii wyborczej istotny jest czas. Jeżeli wyborca uwierzy naszemu przeciwnikowi politycznemu, a my w reakcji na naruszenie dobra osobistego w postaci dobrego imienia czy też godności, sięgniemy po rozwiązania ogólne, które trwają pewien czas, możemy przegrać wybory.
NOS-Portal: Jakie jest zatem narzędzie ochrony skuteczne w kampaniach wyborczych?
PK: Ustawodawca w art. 111 kodeksu wyborczego przewidział możliwość wniesienia do właściwego sądu okręgowego wniosku, w którym można żądać między innymi zakazu rozpowszechniania nieprawdziwych informacji, ich sprostowania, czy też nakazanie przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone. Co istotne, właściwy sąd okręgowy rozpoznaje wniosek w trybie art. 111 kodeksu wyborczego w ciągu 24 godzin. Na postanowienie sądu okręgowego w ciągu 24 godzin przysługuje zażalenie, które w ciągu 24 godzin rozpoznaje sąd apelacyjny. Upływ czasu od wniesienia wniosku w trybie art. 111 kodeksu wyborczego do uzyskania prawomocnego orzeczenia jest zatem niewielki i umożliwia ochronę swojego dobrego imienia czy też „wizerunku politycznego” w trakcie trwania kampanii wyborczej.
NOS-Portal: Czy istnieją jakieś zagrożenia związane z tym narzędziem?
PK: Przepis art. 111 § 1 kodeksu wyborczego nie przewiduje orzeczenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na rzecz wnioskodawcy. Możliwe jest jedynie nakazanie uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 100 000 złotych na rzecz organizacji pożytku publicznego. Może się okazać, że poszkodowany naruszeniem dóbr osobistych w czasie kampanii wyborczej za jakiś czas będzie chciał uzyskać zadośćuczynienie za doznaną naruszeniem krzywdę. Wtedy może dojść do sytuacji, że pozew dotyczący naruszenia dóbr osobistych zostanie odrzucony na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 kodeksu postępowania cywilnego, ze względu na to, że sprawa o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami została już prawomocnie osądzona. Zatem zagrożeniem jest to, że skorzystanie z wniosku w trybie art. 111 § 1 kodeksu wyborczego w czasie kampanii wyborczej może uniemożliwić uzyskanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, co przewiduje prawo cywilne.
Źródło; akty prawne przywołane w tekście: 1) art. 111 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1277, 2418, z 2023 r. poz. 497.). 2) art. 199 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805, 1981, 2052, 2262, 2270, 2289, 2328, 2459, z 2022 r. poz. 1, 366, 480, 807, 830, 974, 1098, 1301, 1371, 1692, 1855, 1967, 2127, 2140, 2180, 2339, 2436, 2600, 2687, z 2023 r. poz. 289, 326, 403, 535, 556, 614, 739, 803, 852.).
